Τετάρτη 5 Νοεμβρίου 2008

Περί Μαγείας - 2

Μιας και με ρώτησαν κάποιοι σχετικά...

[οι σύνδεσμοι που παρέχω δεν αποτελούν διαφημίσεις, απλά μιμούμαι τη διεθνή πρακτική όπου σε κάθε αναφορά βιβλίου συνηθίζεται να παρέχεται σχετικό λινκ προς το Amazon για περαιτέρω πληροφορίες]

Αφού πήρα την απόφαση να γράψω κάτι "ελληνικό" αντί για δυτικότροπο, συνειδητοποίησα πως δεν ήξερα και πολλά (ουσιαστικά) πράγματα για τους όχι-και-τόσο-αρχαίους ημών προγόνους. Στρώθηκα, λοιπόν, να διαβάσω την "Καθημερινή Ζωή στο Βυζάντιο", τη "Γραφή τότε που δεν υπήρχε το χαρτί" και ούτω καθεξής. Έμαθα μπόλικα ενδιαφέροντα πράγματα, που ενέπνευσαν σκηνές και καταστάσεις σε διάφορα κείμενά μου από τότε.

Αλλά ήθελα να γράψω φαντασία.

Τι μύθους είχαν αυτοί οι άνθρωποι; Τι τέρατα φαντάζονταν; Θ' αναγκαζόμουν να καταφύγω σε κένταυρους και πηγάσους για να αποφύγω τα όρκ; Ευτυχώς υπέπεσαν στην αντίληψή μου οι "Παραδόσεις" του Νικολάου Πολίτη. Υποχρεωτικά ανάγνωσμα για κάθε Έλληνα που θέλει ν' ασχοληθεί με το φάνταζυ. Εκεί βρήκα τις νεράιδες και τα στοιχειά και τους καλικαντζάρους και τους καταχανάδες. Κι ένα σωρό επεξηγηματικές σημειώσεις, οι οποίες με παρέπεμψαν στα "Ελληνικά Παραμύθια" του Μέγα και σταδιακά σε άλλες πολύτιμες πηγές.

Από υπερφυσικά όντα καλύφθηκα. Ξεπατίκωσα π.χ. από τον Πολίτη ένα θεσσαλικό μύθο του 19ου αιώνα για το πρώτο θηρίο που περιέγραψα, τον πάντρεψα μ' έναν αγαπημένο αρχαίο μύθο, μπορώ να παριστάνω πλέον το λόγιο, τον ψαγμένο.

Με τους μάγους, όμως, τι θα έκανα; Μυτερά καπέλα, ραβδιά ταχυδακτυλουργού, ρόμπες με αστέρια;

Διάβασα το "Η μαγεία στον ελληνικό και το ρωμαϊκό κόσμο". Κάποιες καλές ιδέες, κάποιες χρήσιμες πληροφορίες. Αλλά δε με κάλυψε. Ευτυχώς, υπάρχει μια καλή κυρία, ονόματι Αναστασία Βακαλούδη, που ασχολήθηκε με το θέμα σε επιστημονικό επίπεδο ("Η μαγεία ως Κοινωνικό Φαινόμενο στο Πρώιμο Βυζάντιο" - διδακτορική της Διατριβή, "Η γένεση του θεϊκού ανθρώπου στις αρχαίες θρησκείες" κα.). Επαοιδοί, γητευτές, λεκανομάντεις - πανδαισία. Ένα σωρό πράγματα, για να αντλώ ιδέες σε όλη την υπόλοιπη ζωή μου ίσως.

Λόγω ιδιοσυγκρασίας, μάλλον, μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση οι φαρμακοί = οι κατασκευαστές μαντζουνιών. Καζάνια και αηδιαστικά μείγματα. Όχι ακριβώς το ίδιο πράγμα με τους πιο επιστημονικούς αλχυμιστές (sic) και τους αποστακτήρες τους. Οι φαρμακοί ήταν από τα αρχαιότερα είδη μάγων και δεν έχαιραν ιδιαίτερης εκτίμησης ποτέ. "Φάρμακον" στα αρχαία είναι το φάρμακο, αλλά και το φαρμάκι.

Ο χριστιανισμός δεν κατάφερε να εξαφανίσει εντελώς την επιρροή των φαρμακών. Οι βυζαντινοί γιατροί συνδύαζαν την ιπποκρατική παράδοση και τις νέες ανατομικές μελέτες με φυλαχτά και γιατροσόφοια. Είχαν ελαττώσει τον τσαρλατανισμό στις πρακτικές τους, σε σχέση με τους προκατόχους τους της ελληνιστικής εποχής, μα ήταν περισσότερο η πρόοδος της επιστήμης που αμαύρωσε εντελώς την ήδη γκρίζα εικόνα του φαρμακού, παρά η θρησκεία.

Κι εδώ παίρνει μπρος ο λογοτέχνης. Στο πλαίσιο του βιβλίου που θα έγραφα, ήθελα τους φαρμακούς ικανούς να παράγουν μόνο βλαβερά αποτελέσματα με τις συνταγές τους, ακόμη κι όταν προσπαθούν για το αντίθετο. Αλλά δεν ήθελα η τέχνη τους να λειτουργεί εξαιτίας κάποιου "Διαβόλου" ή άλλης Αρχής του Κακού (για την ακρίβεια, δεν ήθελα καθόλου Αρχή του Κακού). Τότε γιατί κάποιος άνθρωπος να γίνει φαρμακός; Κι αν κάθε φαρμακός δεν είναι εκ φύσεως πιο "κακός" από τους άλλους ανθρώπους, πώς θ' αντιμετωπίζει το ζήτημα από ηθικής άποψης;

Απαντώντας στα παραπάνω ερωτήματα, εμπνεύστηκα έναν από τους αγαπημένους μου χαρακτήρες στο "Κοράκι σε Άλικο Φόντο", το Μελέτιο. Δεν ξέρω αν είναι αντάξιος της όλης διαδικασίας που οδήγησε στη γέννησή του, αλλά ελπίζω να αποκόμισα κάτι (ως συγγραφέας) απ' όλον τον κόπο που έκανα.

Δεν υπάρχουν σχόλια: